Lugat-ı Velespit

Bisikletin ana dillerinden biri Fransızca; dolayısıyla sporun terminolojisinde de pek çok Fransızca sözcük ve tabir yer alıyor. Yayınlardaki bilgi grafiklerinde İngilizce'den çok Fransızca'ya rastlarız. Anlatımlarda da bir o kadar Fransızca tabir, terim kullanılır. Eurosport yayınlarında oldukça açıklayıcı bir anlatım oluyor ama bazen etabın heyecanı, gündemin yoğunluğu, yayın süresinin kısalığı, etap sonunun yakın olması gibi durumlarda ekstra dipnot düşecek vakit kalmadığı da oluyor. Ya da sadece denk gelmiyorsunuz. Ama özellikle bisikleti yeni yeni izlemeye başlayan sporseverler bazen terminolojiyi takip etmekte güçlük çekebilir. Biz de blogu açmaktaki sebeplerimizden biri olan bisiklete dair Türkçe içerik oluşturma isteğimizle paralel olarak şöyle naçizane bir liste hazırladık. Sıkça kullanılan terimleri kısaca açıklamaya çalıştık. Eksik varsa, "peki şu ne demek?" derseniz, yorumlarda görmek isteriz.

All-rounder: Özellikle tırmanış ve zamana karşı alanlarında üst düzey bisikletçilerdir all-rounder’lar. Hem tırmanışta hem TT’deki yetenekleri bu tip sporcuları genel klasmana oynayan isimler yapar. Genelde bulundukları takımda takım lideri durumundadırlar ve hem etap yarışlarında hem de tek günlük klasiklerde ön plana çıkmaları beklenir.

Arrière du peloton: Fransızların yayınladığı yarışlarda sıklıkla gördüğümüz ibarelerden biri; pelotonun arkası anlamındadır.

Arrivée: Bitiş noktası

Baroudeur: Yarış içerisinde atak yapan, sürekli mücadele eden savaşçı karakterli bisikletçilere verilen isimdir. Müthiş bir yeteneğe sahip olmasalar da savaşçı yapılarıyla üst düzey rekabette bulunan, yılmayan tarzı ifade etmekte kullanılır.

Hors catégorie: Tırmanışların kategorilendirmesinde pek çok faktör dikkate alınır; uzunluktan yüksekliğe kadar. Hors catégorie, yani kategori dışı anlamındaki tırmanışlar ise en sert tırmanışlardır. 1930lar’ın başında kategori getirilmeye başlandığında hors catégorie ilk olarak araçların geçemediği dağ yollarını ifade etmekte kullanılıyordu.

Bidon: Suluk, su matarası.

Bidon collé: İngilizce’de “sticky bidon” olarak ifade edilen bu hadise, bisikletçinin takım aracından su alırken bir süre araçtaki görevlinin elindeki suluğa tutunarak aracın hızından istifade etmesidir. Esnek yasaklar kapsamındadır ama suyunun çıkması da istenmez.

Cima Coppi: Giro’da en yüksek zirveye ilk varan kişiye verilen ödülün adı.

Col: (Passo) Fransızca’da dağ geçidi.

Comissaire: Yarış hakemi, jürisi.

Côte: Küçük tepe

La Doyenne: Liege-Bastogne-Liege yarışının lakabı, en eski tek günlük yarış olması sebebiyle “old lady”, “yaşlı bayan” yakıştırması yapılır.

Klasik: Çok uzun yıllar boyunca sürekli olarak koşulan, prestijli tek günlük yarışlara verilen isim.

Kadans: Bisikletçinin dakikada çevirdiği pedal miktarı, daha doğru bir ifadeyle aynakolun dakikada tamamladığı tur sayısıdır. Bazı bisikletçiler düşük viteste yüksek kadansta gitmeyi tercih ederken bir kısmı da yüksek vites, düşük kadans tercih eder.

Criterium: Görece kısa mesafeli bir parkurun turlar şeklinde koşulmasıdır.

Echelon: Sert ve çok rüzgarda, pelotonun hava akımından maksimum kazancı sağlamak için girdiği diagonal düzene verilen isimdir.

Poursuivant: Takip grubu.

Rouler: Düz etaplarda yüksek tempolu ve hızlı sürüşü uzun süre koruyabilen bisikletçilere verilen isimdir. Özellikle kısa tırmanışlı ama düz profilli etaplarda önemli kaçışlar yapabilecek potansiyelde bisikletçilerdir rouler’ler.

Domestique: Takım liderini korumak, destek vermek, sulukları takıma taşımak gibi çeşitli “hizmetler”de bulunan bisikletçilere verilen isimdir.

Gruppetto: Tırmanış etaplarında genelde sprinterlerin ve bitkin düşen domestiklerden oluşan ve tura devam edebilmek için etabı zaman limiti dahilinde bitirmek adına çok arkalardan gelen gruptur.

Ravitaillement: Beslenme bölgesi. Bisikletçilere beslenme çantaları dağıtılır.

Départ fictif: Etabın ya da yarışın sembolik startı.

Départ réel: Etabın ya da yarışın gerçek startı.

Directeur sportif: Takım menejeri.

Echapée: Kaçış grubu, pelotonun önüne etabın çeşitli bölümlerinde atak yapıp yarışı en önden götürmeye çalışanlar.

Flamme rouge: Fransızca’da, son bir kilometreyi temsil eden, kırmızı flama.

Ultimo kilometro: İtalyanca’da son bir kilometre.

Grand tour: Büyük Turlar; Giro d’Italia, Tour de France ve Vuelta a España

Groupe de téte: Yarışta en öndeki lider grup.

Intermediate sprint: Özellikle düz etapları aktif tutmak, hareketlilik katmak için koyulan ve puan bonusu olan ara sprint kapıları.

Puncheur: Etapların çeşitli bölümlerinde sürekli olarak ve art arda atak yapan, yapabilen bisikletçilere verilen isimdir.

Lanterne Rouge: Tour de France’ın genel klasman sonuncusuna verilen lakaptır. Sonuncu olduğuna bakmayın, TdF kayıtlarına adını yazdırmak isteyenlerden talibi çok çıkar.

Maglia rosa: Giro’nun genel klasman liderinin giydiği mayo; pembe mayo.

Maillot jaune: Tour de France genel klasman liderinin giydiği mayo; sarı mayo.

Maillot vert: Yeşil mayo. Puan mayosu, sprint kapılarından toplanan puan sıralaması liderine verilir.

Maillot à pois: Polka dot mayo, benekli mayo. Tırmanış kapılarından toplanan puan sıralamasındaki lidere verilir.

Maillot blanco: Özellikle Fransa Turu'nda 26 yaş altı sporcularda genel klasmanda en üstte olana verilen mayodur.

Monument: Takvimin en prestijli beş tek günlük klasiğine verilen isimdir. Milan-San Remo, Ronde, Paris-Roubaix, Liege-Bastogne-Liege ve Lombardia.

Mur: “Duvar” diye tabir edilen, inanılmaz yüksek eğimli tırmanışlar.

Musette: Beslenme bölgesinde bisikletçilere verilen bezden beslenme çantası.

Patron: Pelotona otoritesini koyan, sözü geçen kişi, “boss”.

Pavé: Kaldırım taşlı yol.

Poggio: Milan-San Remo yarışının finish bölümündeki küçük ama can alıcı tepenin adı.

Ronde: Dairesel parkur, tur.

Soigneur: Takımlarda bisikletçilerin “asistanları”. Lojistikten beslenme çantalarının hazırlanması ve yarış içerisinde bisikletçilere ulaştırılmasına kadar pek çok sorumluluğu olan görevliler.

Tête de la course: Yarışın lideri.